เลขสารบบอาหาร หรือเลขใบสำคัญอาหาร มีชื่อเรียกเล่นๆว่า เลข อย. หรือ เครื่องหมาย อย. คือ เลขประจำตัวผลิตภัณฑ์อาหาร ประกอบไปด้วยตัวเลข 13 หลักแสดงอยู่ภายในกรอบเครื่องหมาย อย. ซึ่งเลขสารบบอาหารนี้จะระบุข้อมูลสำคัญเกี่ยวกับสถานที่ และข้อมูลผลิตภัณฑ์อาหาร ช่วยให้เจ้าหน้าที่ติดตามตรวจสอบง่ายขึ้น โดยเฉพาะในกรณีที่เกิดปัญหา แต่ไม่ใช่สัญลักษณ์ที่ใช้รับประกันคุณภาพของผลิตภัณฑ์ตามโฆษณา หมายความเพียงว่าได้มีการขึ้นทะเบียนหรือรับอนุญาตเลขสารบบอาหารถูกต้องตามที่กฎหมายกำหนดเท่านั้น

ผลิตภัณฑ์ใดบ้างต้องมีเลขสารบบอาหาร
ผลิตภัณฑ์ที่ต้องมีเลขสารบบอาหาร หรือ เครื่องหมาย อย. ได้แก่ อาหาร 3 กลุ่มตามกฏหมาย คือ อาหารควบคุมเฉพาะ, อาหารกําหนดคุณภาพหรือมาตรฐาน และอาหารที่ต้องมีฉลาก ถ้าสงสัยเรื่องประเภทอาหารสามารถอ่านเพิ่มเติมได้จากบทความประเภทอาหารตามกฎหมาย (ภายใต้ พรบ.อาหาร พ.ศ.2522) จะเห็นได้ว่า อาหารทั่วไป อย่างหมูปิ้งที่ขายตามตลาด หรือ อาหารที่เราทำกินเองที่บ้าน ก็ไม่จำเป็นต้องมีเลขสารบบอาหาร
ส่วนประกอบหรือความหมายของเลขสารระบบอาหาร
เลขสารระบบอาหารจะประกอบด้วยตัวเลข 13 หลัก อยู่ในกรอบเครื่องหมาย อย. โดยเลขแต่ละหลักมีความหมายดังต่อไปนี้

เลขลำดับที่ 1-2 หมายถึง จังหวัดที่ตั้งของสถานที่ผลิตอาหารหรือนำเข้าอาหาร โดยมีความหมายดังต่อไปนี้
เลข | ชื่อจังหวัด | เลข | ชื่อจังหวัด |
---|---|---|---|
10 | กรุงเทพมหานคร | 53 | อุตรดิตถ์ |
11 | สมุทรปราการ | 54 | แพร่ |
12 | นนทบุรี | 55 | น่าน |
13 | ปทุมธานี | 56 | พะเยา |
14 | พระนครศรีอยุธยา | 57 | เชียงราย |
15 | อ่างทอง | 58 | แม่ฮ่องสอน |
16 | ลพบุรี | 60 | นครสวรรค์ |
17 | สิงห์บุรี | 61 | อุทัยธานี |
18 | ชัยนาท | 62 | กําแพงเพชร |
19 | สระบุรี | 63 | ตาก |
20 | ชลบุรี | 64 | สุโขทัย |
21 | ระยอง | 65 | พิษณุโลก |
22 | จันทบุรี | 66 | พิจิตร |
23 | ตราด | 67 | เพชรบูรณ์ |
24 | ฉะเชิงเทรา | 70 | ราชบุรี |
25 | ปราจีนบุรี | 71 | กาญจนบุรี |
26 | นครนายก | 72 | สุพรรณบุรี |
27 | สระแก้ว | 73 | นครปฐม |
30 | นครราชสีมา | 74 | สมุทรสาคร |
31 | บุรีรัมย์ | 75 | สมุทรสงคราม |
32 | สุรินทร์ | 76 | เพชรบุรี |
33 | ศรีสะเกษ | 77 | ประจวบคีรีขันธ์ |
34 | อุบลราชธานี | 80 | นครศรีธรรมราช |
35 | ยโสธร | 81 | กระบี่ |
36 | ชัยภูมิ | 82 | พังงา |
37 | อํานาจเจริญ | 83 | ภูเก็ต |
38 | บึงกาฬ | 84 | สุราษฎร์ธานี |
39 | หนองบัวลําภู | 85 | ระนอง |
40 | ขอนแก่น | 86 | ชุมพร |
41 | อุดรธานี | 90 | สงขลา |
42 | เลย | 91 | สตูล |
43 | หนองคาย | 92 | ตรัง |
44 | มหาสารคาม | 93 | พัทลุง |
45 | ร้อยเอ็ด | 94 | ปัตตานี |
46 | กาฬสินธุ์ | 95 | ยะลา |
47 | สกลนคร | 96 | นราธิวาส |
48 | นครพนม | ||
49 | มุกดาหาร | ||
50 | เชียงใหม่ | ||
51 | ลําพูน | ||
52 | ลําปาง |
ยกตัวอย่างเช่น 11-X-XXXXX-X-XXXX หมายถึง ที่ตั้งของสถานที่ผลิตอาหารหรือนำเข้าอาหารชนิดนั้น อยู่ที่จังหวัด สมุทรปราการ เป็นต้น
ลำดับเลขที่ 3 หมายถึง สถานะของสถานที่และหน่วยงานที่อนุญาต (ใช้ตัวเลข 1 – 4 แทนสถานะ) ดังนี้
หมายเลข | ความหมาย |
---|---|
1 | สถานที่ผลิตอาหาร ซึ่งสํานักงานคณะกรรมการอาหารและยาเป็นผู้อนุญาต |
2 | สถานที่ผลิตอาหาร ซึ่งจังหวัดเป็นผู้อนุญาต |
3 | สถานที่นําเข้าอาหาร ซึ่งสํานักงานคณะกรรมการอาหารและยาเป็นผู้อนุญาต |
4 | สถานที่นําเข้าอาหาร ซึ่งจังหวัดเป็นผู้อนุญาต |
ยกตัวอย่างเช่น 11-2-XXXXX-X-XXXX หมายถึง ที่ตั้งของสถานที่ผลิตอาหาร อยู่ที่จังหวัดสมุทรปราการ ซึ่งจังหวัดเป็นผู้อนุญาต เป็นต้น
ลำดับเลขที่ 4-6 หมายถึง เลขสถานที่ผลิตอาหารหรือเลขสถานที่นำเข้าอาหารที่ได้รับอนุญาต
ลำดับเลขที่ 7-8 หมายถึง เลขท้ายของปี พ.ศ.ที่อนุญาต เช่น ตัวเลข 56 แทน พ.ศ.2556
ยกตัวอย่างเช่น 11-2-00556-X-XXXX หมายถึง ที่ตั้งของสถานที่ผลิตอาหารอยู่ที่จังหวัดสมุทรปราการ ซึ่งจังหวัดเป็นผู้อนุญาต ซึ่งได้รับอนุญาตลำดับที่ 5 ในปี พ.ศ. 2556 เป็นต้น
ลำดับเลขที่ 9 หมายถึง หน่วยงานที่อนุญาตผลิตภัณฑ์ หรือหน่วยงานที่ออกเลขสารบบอาหารของผลิตภัณฑ์นั้น ใช้ตัวเลข 1 – 2 แทนหน่วยงาน) ดังนี้
หมายเลข | ความหมาย |
---|---|
1 | สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยาเป็นผู้ออกเลขสารบบอาหาร |
2 | จังหวัดเป็นผู้ออกเลขสารบบอาหาร |
ลำดับเลขที่ 10-13 หมายถึง ลําดับที่ของอาหารที่ผลิตโดยสถานที่ผลิตอาหาร หรือนําเข้าโดยสถานที่นําเข้าอาหารแต่ละแห่ง (ใช้ตัวเลขสี่หลักแทนลำดับ) แยกหน่วยงานที่เป็นผู้อนุญาตตามเลขลำดับที่ 9
ยกตัวอย่างเช่น 11-2-00556-1-0009 หมายถึง ที่ตั้งของสถานที่ผลิตอาหารอยู่ที่จังหวัดสมุทรปราการ ซึ่งจังหวัดเป็นผู้อนุญาตสถานที่ผลิต โดยสถานที่ดังกล่าวได้รับอนุญาตลำดับที่ 5 ในปี พ.ศ. 2556 และผลิตภัณฑ์นี้เป็นลำดับที่ 9 ของอาหารที่ผลิตโดยสถานที่ผลิตอาหารนี้ โดยมีสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยาเป็นผู้ออกเลขสารบบอาหาร